هر یک از اعضای بدن از مغز گرفته تا پوست، قلب، کلیه‌ها و عضلات همگی به طور منظم و یکپارچه وظیفه خاصی را برعهده دارند. آنها برای انجام وظایف خود از سیستم غدد درون ریز تاثیر می پذیرند. سیستم غدد درون ریز هورمون‌هایی را ترشح و ارسال می کنند که به هر قسمت از بدن فرمان مخصوصی می‌دهند. این فرمان‌ها شامل تعیین زمان انجام کار، نحوه انجام کار و مدت زمان انجان آن می‌شوند.
هورمون ها در واقع پیام رسان های شیمیایی بدن هستند. آنها از طریق جریان خون به بافت‌ها و اندام‌ها منتقل می‌شوند تا به آنها در انجام وظایف بیولوژیکی کمک کنند. تاثیر تغییرات هورمونی بر بدن به آرامی و با گذشت زمان صورت می‌گیرد و بر بسیاری از فرایندهای مختلف بدن تاثیر می‌گذارند. وجود هورمون ها برای تنظیم بیشتر فرآیندهای اصلی بدن مهم هستند، بنابراین عدم تعادل و تغییرات هورمون می تواند بسیاری از اعمال بدن را تحت تاثیر قرار دهد.
تاثیر تغییرات هورمون بر بدن
هورمون ها در کنترل و تنظیم مواردی چون متابولیسم سلول‌ها و اشتها، ضربان قلب، میزان خواب، چرخه‌های تولید مثل و عملکرد جنسی، رشد کلی و عمومی بدن، تنظیم نوع خلق و خو و میزان استرس، درجه حرارت بدن و … موثر می‌باشند. گاهی اوقات هورمون ها ممکن است از تعادل خارج شوند. امری که می تواند منجر به مشکلاتی مانند دیابت، افزایش یا کاهش وزن، ناباروری، ضعف استخوان ها و سایر مشکلات شود.
علائم تغییرات هورمون
معمولا زنان و مردان در تغییرات هورمون های غیر جنسی مشابه هم عمل می‌کنند. اما عدم تعادل در هورمون های جنسی اثرات متفاوتی بر زن و مرد دارد. زنان معمولا عدم تعادل در هورمون هایی مانند استروژن و پروژسترون را مشاهده می کنند که تاثیرات مستقیمی بر چرخه قاعدگی و تولید مثلی دارد. حال آن که مردان معمولا فقط تغییرات در سطح هورمون تستوسترون را مشاهده می کنند که به نوبه خود تاثیرات مهمی بر روند تولید مثلی و سایر روند های بیولوژیکی دارد.
علائم مربوط به تغییرات هورمون به این وابسته است که چه غده‌هایی از سیستم درون ریز دچار اختلال و اشکال شده باشند و به طور معمول شامل موارد زیر هستند:
- تغییرات مربوط به وزن بدن بدون دلیل
- تعریق زیاد
- اختلال خوابیدن
- تغییرات در احساس سرما یا گرما
- خشک شدن و عدم نرمی پوست
- تغییرات مربوط به فشار خون
- تغییر در ضربان قلب
- پوکی استخوان یا شکننده شدن آن
- کم و زیاد شدن قند خون
- داشتن اضطراب
- احساس خستگی و ضعف طولانی
- احساس افسردگی
- سردرد
- تکرر ادرار
- نفخ شکم
- کاهش میل جنسی
- نازک شدن موها
- ناباروری
- و …
دلایل ایجاد تغییرات هورمون
بسیاری از افراد ممکن است در دوره‌ها و شرایط مختلفی از زندگی خود دچار عدم تعادل و ایجاد نوسانات هورمونی شوند. تغییرات هورمونی زمانی اتفاق می‌افتد که غده‌های دستگاه درون ریز دچار اختلال در میزان رهاسازی هورمون ها گردد. غدد درون ریز سلول های خاصی هستند که هورمون های زیادی را تولید، ذخیره و در خون آزاد می کنند.
غدد درون ریز شامل چندین غده خاص در سراسر بدن می‌شوند که وظایف اندام‌های مختلف را کنترل می‌کنند. این غده‌ها عبارت‌اند از:
- غدد فوق کلیوی
- غدد جنسی (بیضه و تخمدان)
- غده پینه آل
- غده هیپوفیز
- غده هیپوتالاموس
- غده تیروئید و پاراتیروئید
- جزایر لوزالمعده ( لانگرهانس )
دلایل عدم تعادل هورمونی
یکی از دلایل مربوط به عدم تعادل در هورمون ها مربوط به بیماری پزشکی و ژنتیکی است که می توانند برخی از غده های سیستم درون ریز را متاثر کند. برخی از سبک های نادرست زندگی و شرایط محیطی نیز ممکن است در بروز تغییرات هورمون نقش داشته باشند. دلایل عدم تعادل هورمونی عبارتند از:
- استرس زیاد
- دیابت
- بالا رفتن قند خون
- افت قند خون
- کم کاری تیروئید
- تیروئید بیش فعال
- رژیم غذایی و تغذیه نامناسب
- اضافه وزن داشتن
- مصرف داروهای جایگزین هورمونی یا ضد بارداری
- استفاده بیش از حد از داروهای استروئیدی
- تومورهای موجود در غده هیپوفیز
- سندرم کوشینگ (بیماری که در آن میزان کورتیزول خون افزایش می‌باید)
- بیماری آدیسون (حالتی که در آن سطح کورتیزول و آلدوسترون در خون کاهش پیدا می کند)
- تومورها و کیست‌هایی که بر غدد درون ریز تأثیر می گذارد
- هیپرپلازی مادرزادی آدرنال که در آن سطح کورتیزول خون به صورت مادرزادی پایین است
- آسیب به غده‌های سیستم درون ریز بر اثر عوامل مختلف
- مواد حساسیت‌زایی که غدد درون ریز را تحریک می‌کنند و موجب اختلالدر عملکرد آنها می گردند؛ مانند انواع مواد شیمی درمانی یا پروتو درمانی
از دیگر عواملی که موجب بر هم زدن تعادل در هورمون های بدن می شود می توان به قرار گرفتن در معرض ترکیبات و سموم خاص مانند انواع آلاینده ها و سموم اشاره کرد.
بررسی تغییرات هورمون در زنان
زنان چندین دوره تغییرات هورمون را در طول زندگی خود تجربه می کنند. این تغییرات در درجه اول در دوران بلوغ و پس از آن در دوران قاعدگی، بارداری و یائسگی رخ می‌دهند. زنان همچنین در معرض ابتلا به انواع مختلف اختلالات عدم تعادل و تغییرات هورمون نسبت به مردان هستند زیرا اندام‌ها و چرخه‌های غدد درون ریز متفاوتی دارند. بیماری‌ها و اختلالات پزشکی که باعث عدم تعادل و تغییرات هورمون نامنظم در زنان می شود عبارت‌اند از:
- سندرم تخمدان پلی کیستیک (PCOS)
- داروهای جایگزین هورمون یا ضد بارداری
- یائسگی زودرس
- نارسایی اولیه تخمدان (POI)
- سرطان تخمدان
علائم عدم تعادل هورمونی در زنان عبارتند از:
- دوره‌های سنگین، نامنظم یا دردناک قاعدگی
- پوکی استخوان (استخوان‌های ضعیف و شکننده)
- گرگرفتگی و تعریق شبانه
- خشکی واژن
- حساسیت پستان
- سوء هاضمه
- یبوست و اسهال
- آکنه در دوران قاعدگی یا چند روز قبل از آن
- خونریزی رحمی که با قاعدگی همراه نیست
- رشد مو در صورت و گردن
- ورم کردن قفسه سینه
- ناباروری
- افزایش وزن
- نازک شدن مو یا ریزش مو
- لک‌های پوستی
- و …
تغییرات هورمونی در مردان
مردان نیز در طول زندگی خود دوره‌های طبیعی عدم تعادل هورمونی را تجربه می‌کنند. دلایل طبیعی عدم تعادل هورمونی در مردان عبارتند از:
- بلوغ
- افزایش سن
- بیماری ها
- اختلالات پزشکی
تغییرات هورمونی در مردان مردان به طور کلی با زنان متفاوت است. شرایط پزشکی که باعث تغییرات هورمون در مردان می شود عبارتند از:
- سرطان پروستات
- هیپوگنادیسم (تستوسترون کم)
علائم عدم تعادل هورمونی در مردان نیز عبارتند از:
- کاهش میل جنسی
- اختلال نعوظ (ED)
- کاهش تعداد اسپرم
- کاهش توده عضلانی
- کاهش رشد موهای بدن
- رشد بیش از حد بافت پستان
- پوکی استخوان
راه های درمانی برای اصلاح تغییرات هورمونی
همانطور که در توضیحات قبلی اشاره کردیم هورمون ها تاثیرات عمیقی بر سلامت روحی، جسمی و عاطفی می‌گذارند. لذا توجه به این تغییرات بسیار حائز اهمیت است. بسیاری از رفتارهای انسان ممکن است با اصلاح سطح هورمون های بدن بهبود یابند. از این رو، در ادامه راه‌هایی را بررسی می‌کنیم که با استفاده از آنها می توان تا حد زیادی تغییرات هورمون های بدن را کنترل کرد.
با این حال، عدم تعادل یا تغییرات هورمونی با سبک زندگی مدرن و سریع امروز رابطه تنگاتنگی پیدا کرده است. علاوه بر این، هورمون های خاصی با افزایش سن کاهش می یابند و برخی از افراد کاهش چشمگیرتری نسبت به دیگران دارند. یکی از بهترین راه‌های کنترل تغییرات هورمون اتخاذ یک رژیم غذایی مغذی است. همچنین سایر رفتارهای سبک زندگی سالم ممکن است به بهبود سلامت هورمونی کمک کند و به افراد امکان دهد بهترین عملکرد بدنی را داشته باشند. در زیر به روش‌هایی که ممکن است موجب تعادل هورمونی شوند اشاره می کنیم:
مصرف پروتئین
جذب پروتئین به میزان کافی باعث تولید هورمون‌هایی می‌شود که موجب از بین بردن اشتها می‌گردد. این امر به افراد احساس سیری می‌دهد و از خوردن مقدار بیش از حد و اضافی غذا جلوگیری می شود. مصرف حداقل 20-30 گرم پروتئین در وعده‌های غذایی موجب کنترل تغییرات هورمون می گردد.
ورزش
یکی دیگر از راه های کنترل تغییرات هورمون انجام تمرینات ورزشی مانند پیاده‌روی یا نرمش به صورت منظم می‌باشد. اینکار به طور موثری در میزان کنترل و تعادل هورمون ها تاثیر دارد. انجام رفتارهایی که باعث کاهش استرس می شوند مانند انجام مدیتیشن و یا ماساژ درمانی نیز می تواند به کاهش تغییرات هورمون استرس زا یعنی کورتیزول کمک کند.
مصرف کربوهیدرات
انسولین از جمله هورمون هایی است که اختلالات مربوط به آن بسیار شایع تر از سایر هورمون هاست. لذا توجه به رژیم غذایی که موجب کنترل سطح انسولین می گردد بسیار اهمیت دارد. غذاهایی که مقدار زیادی از کربوهیدرات، قند و شیرین کننده های مصنوعی را به همراه دارند ممکن است موجب افزایش سطح انسولین در دراز مدت گردند. از این رو حذف رژیم های غذایی سرشار از کربوهیدرات یکی دیگر از راه های کنترل تغییرات هورمون است.
مصرف چربی‌های سالم
استفاده از چربی و روغن های سالم به جای روغن های صنعتی می تواند در تعادل میزان هورمون موثر باشد. اغلب روغن‌های گیاهی مانند کنجد و زیتون سرشار از روغن‌های غیر اشباع طبیعی هستند که مضرات روغن های صنعتی را ندارند و تعادل هورمون ها رابر هم نمی زنند.
رعایت رژیم غذای سالم
میزان کالری دریافتی بدن از دیگر موارد موثر در تغییرات هورمون های بدن است. میزان کم کالری موجب ضعف و بی حالی می شود که به دنبال هورمون های مربوط به چرخه نیز دچار اختلال می گردند. همچنین دریافت بیش از حد کالری نیز اثرات سوئی بر میزان هورمون های بدن دارد.
سخن پایانی
در این مطلب شما را با تغییرات هورمونی و تاثیر آن بر بافت های مختلف بدن آشنا کردیم. همانطور که مشاهده کردید، در صورت تغییر رفتار غدد درون ریز بسیاری از رفتارهای بدن تغییر می‌کند. لذا با مشاهده هر گونه تغییر در خلق و خوی خود حتما با پزشک مشورت کنید. امیدواریم که این مطلب از وبسایت گل افشان برای شما مفید بوده باشد.
